Koorts (verhoging, febris, pyrexia)

Koorts is een verhoging van de lichaamstemperatuur boven 38,0°C. Koorts kan optreden bij alle typen van ontstekingen van weefsels en organen. Het wordt veroorzaakt door afweerstoffen (pyrogenen), die er voor zorgen dat het lichaam meer warmte produceert dan dat het afgeeft. Normale koorts (< 40°C) is gunstig omdat het allerlei afweerreacties stimuleert. Langdurige of hoge (>40°C) koorts is echter uitputtend en verzwakt het afweersysteem. De meeste betrouwbare manier om koorts te meten is via de anus (poepgat).

Als u koorts heeft is het belangrijk om voldoende te drinken. Het advies van huisartsen is om elke dag 1,5 tot 2 liter. Bij koorts is het ook belangrijk ok voldoende rust te nemen. Over het algemeen is koorst slechts een signaal dat je niet helemaal in orde bent. De koorts zelf kan geen kwaad.

Als u koorts heeft in combinatie met de volgende andere klachten is het verstandig contact op te nemen met uw huisarts:
- Als u ook benauwd wordt
- Als u ook suf wordt
- Als u weinig plast en drinkt
- Indien u suikerziekte, een hartziekte, longziekte of nierziekte heeft
- Als u koorts krijgt nadat uin de tropen bent geweest in de afgelopen 4 weken
- En wanneer u weinig weerstand heeft door een ziekte of medische behandeling

Wat is koorts?

Bij koorts is de temperatuur van het lichaam hoger dan 38 graden.

U kunt uw temperatuur het beste meten via de anus (poepgat). Een oorthermometer is minder betrouwbaar.
1 keer per dag uw temperatuur meten is genoeg.

Koorts is een normale, goede reactie van uw lichaam als een virus of bacterie uw lichaam binnen wil komen.

Uw temperatuur zal niet boven de 42 graden komen. Uw lichaam moet de warmte wel goed kwijt kunnen. Dit gebeurt met zweten.

Hoe ontstaat koorts?

Een virus of bacterie kan uw lichaam binnendringen. Dit heet een infectie.
Uw lichaam gaat dan stoffen maken tegen het virus of de bacterie: afweerstoffen.
Hierbij kan uw lichaam de temperatuur verhogen.
Bij een hogere temperatuur kunnen er namelijk meer afweerstoffen gemaakt worden.
Zo kan uw lichaam het virus of de bacterie beter bestrijden.
Koorts is dus een nuttige reactie van uw lichaam.

Adviezen bij koorts

Drink 1,5 tot 2 liter vocht per dag. Houd een glas of een flesje water in de buurt. Neem regelmatig een slok.
Bij hoge koorts zweet u veel. U verliest veel vocht. Dan heeft u ook veel vocht nodig. Anders droogt het lichaam uit.
Doe dunne kleding aan die losjes om uw lichaam zit. In bed is een laken vaak voldoende.
Zo kan uw lichaam de warmte kwijt.
De huid met koud water afsponzen? Of een koude natte doek op de huid leggen? Artsen raden dit niet aan.
Zorg dat u genoeg rust krijgt. U hoeft niet in bed te blijven. U kunt ook naar buiten als u wilt.
Eten is niet zo belangrijk als u koorts heeft.

Symptomen van koorts

Mogelijke symptomen bij koorts:
- Verhoogde lichaamstemperatuur (boven 38°C)
- Gloeiende, rode wangen
- Warm voorhoofd
- Koude rillingen
- Klappertanden
- Koude voeten
- Woelen
- Koortsstuipen (koortsconvulsies)
- IJlen
- Zweten
- Uitdroging (dehydratie)

De hoogte en duur van de koorts hangen af van de aard, de plaats en de omvang van de ontsteking. Hoge koorts wordt hyperthermie of hyperpyrexie genoemd.

Medicijnen bij koorts?

Het is niet nodig de koorts te verlagen met medicijnen.
Voelt u zich erg ziek? Of heeft u pijn? Dan kunt u paracetamol nemen. Na een halfuur gaat het dan vaak wat beter. Dat komt doordat paracetamol de pijn wegneemt.
Met paracetamol gaat meestal ook de koorts omlaag.

Gaat de koorts niet omlaag? Dat kan en is niet erg. U neemt paracetamol alleen om de pijn weg te nemen. Niet om de koorts te verlagen. U wordt niet sneller beter door paracetamol.
- Pijnstillers van het type prostaglandine-synthetase-remmer (zie ook hieronder); deze 'eenvoudige' pijnstillers hebben behalve een pijnstillende (analgetische werking) ook een ontstekingremmende (antiïnflammatore werking) en koortswerende en -verlagende werking (antipyretische werking)
- Antibiotica worden toegepast bij koorts die het gevolg is van bacteriële infecties of wanneer door een virusinfectie een bijkomende bacteriële infectie ontstaat (opportunistische infectie)

Oorzaken van koorts

Mogelijke oorzaken van koorts:
- Extreme inspanningen (vooral bij warm weer)
- Infectieziekten
- Allergische reacties
- Kanker
- Bepaalde hormoonaandoeningen (o.a. feochromocytoom en hyperthyreoïdie)
- Auto-immuunziekten (o.a. reumatoïde artritis of RA)
- Bepaalde medicijnen (o.a. overdosis aspirine, antipsychotica, anticholinergica, en anesthetica en vergiftigingen

Koorts bij kinderen

Kinderen krijgen eerder en vaker koorts (> 38°C) dan volwassenen. Koorts is meestal het eerste teken waaraan de ouders/verzorgers merken dat een kind aan een ziekte lijdt. Het gaat dan bijna altijd om een infectieziekte ('kinderziekte').

Meestal kan koorts, ook hoge koorts, geen kwaad (de lichamelijke afweer functioneert beter bij hogere lichaamstemperatuur!). De temperatuur zakt weer zodat het lichaam de infectie de baas is.

Zelfzorgmaatregelen bij kinderen:

- Meet en controleer (1 x per dag is voldoende) de lichaamstemperatuur met een koortsthermometer via de anus.
- Geeft het kind extra te drinken of waterijsjes (ter compensatie van het vochtverlies door zweten en eventuele overgeven)
- Dwing het kind niet om te eten als het daar geen zin in heeft
- Zorg dat het kind voldoende rust krijgt (het kind hoeft bij koorts niet per se in bed als het niet bedlegerig is)
- Zorg voor een niet te warme, liefst wat koele slaapruimte
- Laat het kind dunne (nacht)kleding dragen
- Geeft het kind niet te veel dekens of dekbedden
- Dek het kind wel tijdelijk toe als het het koud heeft of rilt
- Stel het kind gerust en geef het wat extra afleiding (bijv. spelletjes doen, verhaaltjes vertellen)
- Meestal is het niet nodig de temperatuur te verlagen met medicijnen
- Kinderen van 3 maanden en ouder mogen bij pijn en/of als ze zich erg ziek voelen een kinderdosering (zie bijsluiter in verpakking) paracetamol hebben

zie ook: kinderziekten

Koorts bij kinderen: Naar de (huis)arts?

Raadpleeg de (huis)arts (o.a.):
- als het kind jonger is dan 3 maanden (meteen bellen).
- als het kind langer dan 3 dagen koorts heeft of na een koortsvrije periode opnieuw koorts krijgt.
- als het kind steeds zieker wordt.
- als het kind gaat overgeven, diarree krijgt en/of niet wil drinken.
- als het kind kreunt of huilt en ontroostbaar is .
- als het kind het benauwd krijgt en/of suf wordt.
- als het kind puntvormige, donkerrode vlekjes krijgt op de romp, ledematen en/of het oogslijmvlies.
- als zich andere verontrustende verschijnselen voordoen.
Koortsstuipen (koortsconvulsies)

Koortsstuipen zijn aanvallen van spierkramp (convulsie, stuip, toeval) tijdens hoge koorts, zonder dat er een verband is met epilepsie. Ze komen meestal voor bij jonge kinderen.

Hyperthermiesyndroom

Hyperthermiesyndroom is een verzameling van verschijnselen en klachten die ontstaan bij een langdurige, en/of sterke verhoging van de lichaamstemperatuur (hyperthermie, hyperpyrexie).

Mogelijke symptomen:
Snel oplopende, hoge koorts (hyperthermie), spierstijfheid (spierrigiditeit), verhoogd hartritme (tachycardie), stofwisselingsstoornissen (metabole en respiratoire acidose), verhoogd melkzuurgehalte (lactaatgehalte) in het bloed en vlekkerige huid. Als de aandoening levensbedreigend is, wordt van kwaadaardige hyperthermie gesproken.

Mogelijke behandelingen:
- medicijnen: o.a. dantroleen/Dantrium® injecties

Mogelijke oorzaken:
Ernstige infecties met micro-organismen, ernstige nieraandoeningen (nefropathische hyperthermie), bepaalde allergische en niet-allergische overgevoeligheidsreacties, bepaalde auto-immuunziekten en bepaalde geneesmiddelen.

Zie ook:
- griep
- infectieziekten
- ontstekingen
- koortsverlagende middelen (antipyretica)

Bronnen:
- Farmacotherapeutisch Kompas
- Merck Medisch Handboek
- NHG-folder \"Kinderen met koorts\", maart 2003

Laatst aangepast op 16 september 2018

Medicijnen

Koorts (verhoging, febris, pyrexia)

Wat is koorts?

Hoe ontstaat koorts?

Adviezen bij koorts

Symptomen van koorts

Medicijnen bij koorts?

Koorts bij kinderen

Zelfzorgmaatregelen bij kinderen:

Medicijnen

Medische Encyclopedie

Top Dossiers

ConsuMed Nieuwsbrief

Meld me aan voor de nieuwsbrief

Volg ons

Facebook

Twitter