Een vrij nieuw fenomeen onder de verslavingen is de gameverslaving. Zo nieuw zelfs, dat de verslaving pas in 2018 door de World Health Organization (WHO) als stoornis is opgenomen in de International Classification of Diseases (ICD-11). Maar wat houdt een gameverslaving exact in en hoeveel jongeren zijn gameverslaafd? Vier veelvoorkomende vragen over dit ziektebeeld.

Wanneer is iemand gameverslaafd?

Een gameverslaving is geen lichamelijke verslaving zoals bij alcohol of drugs het geval is, maar is een gedragsverslaving. De verslaving kan zich dan ook ontwikkelen door het vertonen van bepaald gedrag, namelijk het spelen van online en/of offline games. Volgens de WHO is er sprake van een Gaming Disorder wanneer het gamegedrag een significante negatieve rol gaat spelen in iemands leven. Zo kan het persoonlijk functioneren onder druk komen te staan, evenals relaties met vrienden en familie. Vaak lijden de prestaties op school of werk onder het gamegedrag, waarvoor alles moet wijken.

In DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, worden 9 criteria toegekend aan het vrij nieuwe Internet Gaming Disorder: Zo worden onder andere obsessief gamen, liegen tegen anderen over het gamegedrag, gamen om aan de realiteit te ontsnappen en ontwenningsverschijnselen bij niet-gamen als belangrijke kenmerken genoemd.

Hoe ernstig is een gameverslaving?

De WHO definieert de gameverslaving als een verslavingsziekte, net als een gokverslaving. Verslavingen zijn ernstige ziektes en komen vaak in combinatie met andere verslavingen of psychische stoornissen voor. Een gameverslaving wordt in verband gebracht met onvoldoende lichamelijke beweging, een ongezond dieet, een verminderd zichtvermogen of gehoor, een beperkt bewegingsapparaat, slaaptekort en agressief gedrag. Alhoewel niet iedereen die gamet daadwerkelijk een gameverslaving ontwikkelt, is het belangrijk dat gamers zich bewust zijn van de tijd die zij besteden aan gamen. Wanneer het gamen meer tijd in beslag neemt dan andere dagelijkse activiteiten of het gamen de dagelijkse activiteiten zelfs begint over te nemen, zou dat kunnen duiden op het ontwikkelen van een gameverslaving.

Wat zijn de oorzaken van een gameverslaving?

Gameontwikkelaars spelen in op het aanspreken van het beloningssysteem in de hersenen. In games zitten vaak allerhande psychologische trucs ingebouwd die toewerken naar beloning. Zo kan je in een game over het algemeen bepaalde levels halen of uitdagingen of gevechten winnen en word je daarvoor beloond met nieuwe items, skills of punten. De stof dopamine speelt hierbij een belangrijke rol: dopamine wordt namelijk niet continu aangemaakt, maar wordt afgegeven wanneer je dingen doet die volgens de hersenen moeten worden beloond (zoals winnen tijdens het gamen). Dopamine zorgt voor een gevoel van geluk, waardoor je het gedrag dat voor de aanmaak van dopamine zorgde (en daarmee voor het geluksgevoel), wilt blijven herhalen. In het geval van gamen wil je daardoor meer en meer gaan gamen en kun je in een vicieuze cirkel van gamen, winnen of verliezen en herhalen terechtkomen. 

Niet alleen de psychologische trucs en de aanmaak van dopamine zijn factoren die meespelen bij het ontwikkelen van een gameverslaving. Een emotionele factor die bijvoorbeeld een rol kan spelen is het compenseren van een gevoel van onzekerheid. Wanneer de gamer in het dagelijkse leven niet zo goed presteert maar in de virtuele realiteit van een game wel, kan de game worden gespeeld om behoeftes te bevredigen waar in de werkelijkheid niet aan kan worden voldaan. Daarnaast wordt vluchtgedrag gezien als een mogelijke oorzaak van het ontwikkelen van een gameverslaving. Dit kan gebeuren wanneer de gamer in het ‘echte’ leven moeite heeft om aansluiting te vinden bij leeftijdgenoten of juist vlucht van negatieve gebeurtennissen zoals scheiden, ernstige ziektes of overlijden.

Hoeveel jongeren zijn gameverslaafd?

Steeds meer jongeren worden behandeld voor een gameverslaving of voor overmatig gamen. Maar liefst 1 op de 10 gamende jongens tussen de 12 en 15 jaar is verslaafd aan gamen. Bij meisjes is dat aandeel minder groot: slechts 1 procent van de gamende meisjes raakt gameverslaafd. Binnen Yes We Can Clinics is de gameverslaving de tweede grootste verslaving waar jongeren voor behandeld worden, na cannabis.

Jan Willem Poot, oprichter van Yes We Can Clinics, vindt het opmerkelijk dat kinderen van 9, 10 en 11 jaar oud wel mogen gamen, terwijl jongeren onder de 18 jaar wel uit het casino worden geweerd. De oprichter van Yes We Can Clinics pleit dan ook voor een verbod op verslavende gokelementen in games voor jongeren. Online magazine Linda.nl vroeg haar lezers of zij iets zien in een dergelijk verbod, waarbij maar liefst 87% van de lezers reageerde met ‘Ja, goed plan’.

Yes We Can Clinics is de grootste jeugdkliniek van Nederland en behandelt jaarlijks ruim 800 jongeren tussen de 13 en 23 jaar met psychische klachten, verslavingen en gedragsproblemen. Lees meer over Yes We Can Clinics en de behandeling van gameverslaving.