Een overprikkeld brein: wat zijn de symptomen en hoe herstel je deze?
Last van huilbuien, slaapproblemen of het gevoel dat alles je te veel wordt? Het zou kunnen dat je last hebt van een overprikkeld brein.
Dit is erg vervelend en het kan je dagelijks leven beïnvloeden. Gelukkig kun je een overprikkeld brein goed herstellen als je de signalen van je lichaam op tijd herkent.
In dit artikel lees je hoe je de symptomen van overprikkeling kunt herkennen en wat je er tegen kunt doen.
Dit artikel in het kort
- Bij een overprikkeld brein komen de prikkels te veel of te hard aan in je hersenen.
- Overprikkeling kenmerkt zich door vermoeidheid, slaapproblemen, huilbuien, hoofdpijn, stemmingswisselingen en concentratieproblemen.
- Luister goed naar jezelf en pak rust om langdurige overprikkeling te voorkomen.
Wat is een overprikkeld brein?
Wanneer je hersenen binnenkomende prikkels niet meer goed kunnen verwerken, kan er een overprikkeld brein ontstaan [1]. Je hebt dan het gevoel dat alles wat binnenkomt in je hersenen je te veel wordt.
Je hersenen worden de hele dag blootgesteld aan prikkels, die voornamelijk via je zintuigen binnenkomen, zoals geluiden, beelden, geuren en teksten.
Normaal filteren je hersenen minder belangrijke prikkels automatisch weg. Alleen de prikkels waar je wat aan hebt of iets mee moet doen blijven dan over.
Bij een overprikkeld brein kunnen je hersenen de prikkels niet meer goed filteren. Ze komen daardoor allemaal even hard en sterk aan in je hoofd. Je hoofd raakt hierdoor overvol. Overprikkeling kan verschillende oorzaken hebben, hierover lees je later meer.
Een overprikkeld brein is meestal niet zichtbaar voor anderen. Neem je klachten daarom serieus.
Heb je het gevoel dat alles je te veel wordt, neem dan contact op met je huisarts of een andere specialist.
In het kort: Wanneer je brein overprikkeld raakt, kunnen je hersenen de binnenkomende prikkels niet goed verwerken. Ze komen te hard of te veel tegelijk binnen, waardoor je hoofd overloopt.
Overprikkeld brein symptomen
Een overprikkeld brein is soms lastig te herkennen. De klachten van overprikkeling kunnen namelijk per persoon verschillen.
Je kunt de symptomen van een overprikkeld brein van buitenaf meestal niet zien. Het is dus extra belangrijk dat je jouw eigen gevoel niet onderschat.
Meestal ervaar je een of meer van deze symptomen als je last hebt van een overprikkeld brein [1-5]:
- Vermoeidheid
- Hoofdpijn
- Huilbuien
- Slaapproblemen
- Stemmingswisselingen zoals sneller geïrriteerd of onverklaarbare boosheid
- Het gevoel dat alles te veel voor je is
- Concentratieproblemen
- Vergeetachtigheid
- Angstig gevoel en/of onrust
- Drukke plaatsen willen vermijden
Een overprikkeld brein kan erg vervelend zijn en heeft soms veel invloed op je dagelijks leven. Wil je graag weten wat je moet doen als je overprikkeld bent? Lees dan de tips verderop in dit artikel.
In het kort: Bij overprikkeling merk je vaak klachten zoals vermoeidheid, slaapproblemen, hoofdpijn, stemmingswisselingen, huilbuien en het gevoel dat alles je teveel wordt.
Wat is de oorzaak van overprikkeling?
Om de oorzaak van jouw overvolle hoofd te kunnen vinden, is het belangrijk om te weten welke prikkels dit kunnen veroorzaken.
Overprikkeling kunnen we onderverdelen in drie vormen: zintuigelijke, emotionele en cognitieve overprikkeling.
- Zintuiglijke overprikkeling
Hierbij ervaar je de prikkels die via je zintuigen binnenkomen veel sterker dan normaal [4]. Zoals het geluid van voorbijrazend verkeer, de geur van eten en de lichtflitsen van je televisie.
Je ervaart geluiden, licht of geuren die je normaal nooit opmerkte, opeens heel intens. Vaak zie je dat je de geluiden of mensen om je heen als onprettig ervaart. Het gevolg is dat je drukke plekken gaat vermijden en liever thuis blijft.
- Emotionele overprikkeling
Bij emotionele overprikkeling merk je dat je het lastiger vindt om je eigen emoties of die van anderen te verwerken. Doordat je deze emoties soms de hele dag bij je draagt, kan dit veel energie kosten.
Vaak ben je bij deze vorm van overprikkeling gevoeliger voor (soms onverklaarbare) huilbuien. Deze huilbuien kunnen worden uitgelokt door moeheid of het niet kunnen loslaten van verdrietige situaties.
- Cognitive overprikkeling
Deze vorm van overprikkeling hangt samen met het denk- en leervermogen van je brein [5]. Je hersenen kunnen maar een beperkte hoeveelheid informatie onthouden en verwerken. Als er te veel informatie binnenkomt, kunnen ze dit niet meer aan, waardoor overbelasting ontstaat.
Cognitieve overprikkeling is bij veel mensen werk gerelateerd. Je merkt bijvoorbeeld dat je een stuk tekst herhaaldelijk leest, maar nog steeds niet weet wat er staat. Of je kunt uren naar je beeldscherm staren zonder resultaat.
In het kort: Overprikkeling kan zich uiten in zintuiglijke, emotionele of cognitieve overbelasting.
Tips voor een overprikkeld brein
Hoewel er nog geen specifieke behandeling bestaat voor overprikkeld brein, kun je er gelukkig goed van genezen. Hoe snel dit gaat verschilt per persoon en hangt af van de ernst van je overprikkeldheid. Neem je klachten daarom op tijd serieus.
De volgende tips kunnen jou hulp en steun bieden om een overprikkeld gevoel in je hoofd te verminderen.
Let op: mocht je al langere tijd last hebben van een overprikkeld gevoel, neem dan contact op met je huisarts of een andere professional.
1. Zorg voor rust in je omgeving
Het is erg belangrijk dat je hersenen tot rust kunnen komen in een prikkelarme omgeving. Creëer een plek in huis waar jij je rustig terug kunt trekken als je overprikkeld bent.
Je kunt de volgende tips daarbij gebruiken om je gevoelens te verwerken en je brein te kalmeren.
2. Bespreek je problemen
Het delen van je gedachten en gevoelens kan erg opluchten. Maak je problemen bespreekbaar met je partner, familie, vrienden, collega’s of een professional.
Mocht je het lastig vinden om over je emoties te praten, dan kun je jouw gevoelens ook eerst opschrijven. Vaak lucht het al enorm op als je de woorden op papier zet.
3. Mediteren of ademhalingsoefeningen
Het is belangrijk om iets te vinden waarbij je je gedachten volledig kunt loslaten. Veel mensen ervaren rust door meditatie of ademhalingsoefeningen [6,7].
Hiermee leer je je lichaam ontspannen en stress los te laten. Door je te focussen op je ademhaling merk je dat je vanzelf rustiger wordt.
4. Beheer je agenda
Voorkom dat je een bomvolle agenda hebt. Soms kun je bij het zien van je agenda al op zien tegen de week die gaat komen. Dit komt je hoofd niet ten goede.
Het is belangrijk dat je niet direct alle leuke dingen uit je agenda gaat schrappen, maar dat je voldoende rustmomenten inplant voor en na de afspraken.
5. Verminder binnenkomende prikkels
Bij een overprikkeld brein kan zelfs de kleinste prikkel te veel zijn. Zet daarom de notificaties op je telefoon uit, zodat je hoofd niet de hele dag wordt afgeleid door meldingen.
6. Ga sporten of zoek de natuur op
Door te gaan sporten kun je jouw gedachten ook even loslaten. Zoek alleen niet de grens op. Als je te zwaar of intensief sport, kan het juist weer een negatief effect hebben op je lichaam [8].
Daarnaast kan je brein ook tot rust komen door een lekkere wandeling in de natuur te maken, of door een creatieve bezigheid te zoeken om even los te koppelen van je omgeving.
7. Luister naar je eigen lichaam
Veel mensen die overprikkeld zijn durven een afspraak of feestje niet af te zeggen uit angst voor de reactie van hun omgeving. Toch is het belangrijk naar je lichaam te luisteren.
Herken je grenzen en durf soms nee te zeggen. Zo voorkom je dat je brein verder overprikkeld raakt.
Mocht je het lastig vinden om dit te bespreken, vraag dan hulp aan iemand die je vertrouwd. Samen sta je sterker dan alleen.
8. Vind een prikkelarme werkomgeving
Als je in je werkomgeving te veel prikkels ervaart, bespreek dit dan met je leidinggevende. Kijk samen naar een rustigere werkplek en vraag, indien nodig, of je (deels) vanuit huis kunt werken.
9. Ondersteun met voeding en supplementen
Stress kan uiteindelijk ook invloed hebben op je maag-darmstelsel. Het is daarom belangrijk dat je jouw lichaam goed voedt [9].
Drink genoeg water en eet voldoende fruit, groente en volkorenproducten [10,11]. Daarnaast kunnen supplementen ook helpen om je hersenen weer te kalmeren [12].
Lees hier welke natuurlijke middelen kunnen helpen tegen stress.
In het kort: Bij een overprikkeld brein is het belangrijk om rust te nemen, ontspanning te zoeken, je problemen te delen, je agenda goed te beheren en je lichaam te ondersteunen met de juiste voeding en supplementen.
Kan ik last krijgen van een overprikkeld brein?
Een overprikkeld brein kan iedereen overkomen. Hoeveel prikkels je aankunt, is per persoon verschillend. Het kan daarom zijn dat jij eerder last hebt van een overprikkeld gevoel dan iemand anders uit je omgeving.
Onderzoekers hebben nog geen verklaring voor kunnen vinden waarom dat zo is. Wel is bekend dat mensen met een hersenaandoening vaak gevoeliger zijn voor overprikkeling, bijvoorbeeld als je [13]:
- Een beroerte hebt gehad
- Hersenletsel hebt door een ongeluk
- Een autismespectrum hebt
- Hoogsensitief bent
- Last heb van AD(H)D
- Lijdt aan PTSS
- Depressief bent
Chronische overprikkeling
Als je hersenen voor langere tijd aan te veel prikkels worden blootgesteld, kan je lichaam dit als stress ervaren. Een automatische reactie van je lichaam op stress is het produceren van het stresshormoon cortisol [14].
Het is niet erg als de hoeveelheid cortisol in je bloed tijdelijk wat hoger is. Als cortisol in je lichaam langere tijd hoog is, kan dit wel nadelige gevolgen hebben voor je gezondheid. Wil je meer lezen over cortisol? Lees dan dit artikel over een opgejaagd gevoel.
In ernstige gevallen kunnen de klachten van chronische overprikkeling oplopen tot een burn-out, depressie, (tijdelijke) uitvalsverschijnselen, epilepsie, maag-darmklachten en hart- en vaatproblemen.
Herken een overprikkeld brein daarom op tijd en bespreek je klachten met een huisarts of specialist als je de symptomen bij jezelf herkent.
In het kort: Bij chronische overprikkeling kan het stresshormoon cortisol in je bloed stijgen, dit kan op lange termijn nadelige effecten hebben op je gezondheid.
Samenvatting
Bij een overprikkeld brein kunnen je hersenen de binnenkomende prikkels niet goed verwerken. Ze komen te intens of in te grote hoeveelheden binnen, waardoor je hoofd overvol aanvoelt en alles te veel lijkt.
Overprikkeling kan zich op verschillende manieren uiten: zintuiglijk, emotioneel en cognitief. Iedereen kan er ongemerkt last van hebben, maar mensen met een hersenaandoening zijn vaak gevoeliger voor overprikkeling.
De symptomen van een overprikkeld brein verschillen per persoon. Vaak herken je vermoeidheid, hoofdpijn, slaapproblemen, stemmingswisselingen, huilbuien en onrust in je hoofd.
Het is belangrijk om naar de signalen van je lichaam te luisteren om langdurige overprikkeling te voorkomen. Bespreek je gevoelens met iemand die je vertrouwt.
Zoek een activiteit waarbij je je gedachten helemaal kunt loslaten. Neem daarnaast voldoende rust in een prikkelarme omgeving en ondersteun je lichaam met de juiste voeding en supplementen.
Bronnen
[1] Scheydt, S. et al. (2017). Sensory overload: A concept analysis. International journal of mental health nursing, 26(2), 110–120, doi: 10.1111/inm.12303.
[2] Yaribeygi, H. et al. (2017). The impact of stress on body function: A review. EXCLI journal, 16, 1057–1072, doi: 10.17179/excli2017-480.
[3] Reutov, V. P., & Sorokina, E. G. (2022). Causal Relationship between Physiological and Pathological Processes in the Brain and in the Gastrointestinal Tract: The Brain-Intestine Axis. Biophysics, 67(6), 972–986, doi: 10.1134/S0006350922060197.
[4] Khan, I., & Khan, M. A. B. (2022). Sensory and Perceptual Alterations. In StatPearls. StatPearls Publishing.
[5] Galy, E., Cariou, M., & Mélan, C. (2012). What is the relationship between mental workload factors and cognitive load types?. International journal of psychophysiology : official journal of the International Organization of Psychophysiology, 83(3), 269–275, doi: 10.1016/j.ijpsycho.2011.09.023.
[6] Zaccaro, A. et al. (2018). How Breath-Control Can Change Your Life: A Systematic Review on Psycho-Physiological Correlates of Slow Breathing. Frontiers in human neuroscience, 12, 353, doi: 10.3389/fnhum.2018.00353.
[7] Sayadi, A. R. et al. (2022). The effect of mindfulness-based stress reduction (MBSR) training on serum cortisol levels, depression, stress, and anxiety in type 2 diabetic older adults during the COVID-19 outbreak. Journal of medicine and life, 15(12), 1493–1501, doi: 10.25122/jml-2021-0437.
[8] Caplin, A. et al. (2021). The effects of exercise intensity on the cortisol response to a subsequent acute psychosocial stressor. Psychoneuroendocrinology, 131, 105336, doi: 10.1016/j.psyneuen.2021.105336.
[9] Firth, J. et al. (2020). Food and mood: how do diet and nutrition affect mental wellbeing?. BMJ (Clinical research ed.), 369, m2382, doi: 10.1136/bmj.m2382.
[10] Radavelli-Bagatini, S. et al. (2022). Associations of specific types of fruit and vegetables with perceived stress in adults: the AusDiab study. European journal of nutrition, 61(6), 2929–2938, doi: 10.1007/s00394-022-02848-5.
[11] Soltani, H. Et al. (2019). Increasing Dietary Carbohydrate as Part of a Healthy Whole Food Diet Intervention Dampens Eight Week Changes in Salivary Cortisol and Cortisol Responsiveness. Nutrients, 11(11), 2563, doi: 10.3390/nu11112563.
[12] Thesing, C. S. et al. (2018). Omega-3 polyunsaturated fatty acid levels and dysregulations in biological stress systems. Psychoneuroendocrinology, 97, 206–215, doi: 10.1016/j.psyneuen.2018.07.002.
[13] Thielen, H. et al (2023). Sensory sensitivity after acquired brain injury: A systematic review. Journal of neuropsychology, 17(1), 1–31, doi: 10.1111/jnp.12284.
[14] Thau, L., Gandhi, J., & Sharma, S. (2023). Physiology, Cortisol. In StatPearls. StatPearls Publishing.
