De magie van maca: wat maakt deze wortel zo bijzonder?
Maca is een plant die al duizenden jaren wordt gebruikt in de Andes-regio van Zuid-Amerika.
In recente jaren is maca internationaal steeds bekender geworden als poeder, supplement of ingrediënt in smoothies, energierepen en capsules.
Maar wat is maca eigenlijk?
Waar komt het vandaan, hoe wordt het verwerkt, en wat zegt de wetenschap over de inhoud en samenstelling?
In dit artikel gaan we dieper in op de oorsprong, botanische eigenschappen, chemische samenstelling en de groeiende wetenschappelijke belangstelling voor deze bijzondere wortel.
Wat is maca?
Maca (wetenschappelijke naam: Lepidium meyenii) is een knolgewas uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae), waartoe ook broccoli, kool en radijs behoren.
De plant groeit op grote hoogte in het Andesgebergte van Peru en Bolivia, vaak boven de 4000 meter.
De wortel van de maca-plant, vergelijkbaar met een radijs, wordt al eeuwenlang verbouwd door inheemse gemeenschappen en gedroogd, gemalen en soms gekookt geconsumeerd.
Maca staat in Peru ook wel bekend als “Peruviaanse ginseng”, maar het is geen familie van de echte ginsengplant.
Die bijnaam verwijst vooral naar het traditionele gebruik van de wortel.
Hoe ziet de maca-plant eruit?
De maca-plant heeft een lage, rozetvormige groeiwijze met kleine bladeren.
Het deel dat commercieel wordt gebruikt is de wortelknol, die qua vorm doet denken aan een pastinaak of radijs.
De kleur van de wortel varieert: geel, rood, paars en zwart zijn de meest voorkomende varianten.
Elke kleurvariant bevat een net iets andere samenstelling aan plantenstoffen. Dit is vooral interessant voor botanici en onderzoekers.
Traditioneel gebruik van maca
Maca is al duizenden jaren een belangrijk onderdeel van het dieet in de Andes.
De wortel wordt daar traditioneel:
- Gedroogd en vermalen tot poeder
- Gekookt of geroosterd
- Toegevoegd aan soepen of dranken
In de Peruaanse volkscultuur is maca van oudsher nauw verbonden met landbouw, tradities en rituelen.
Dit culturele aspect blijft tot op de dag van vandaag een belangrijk onderdeel van de identiteit van maca als gewas.
Voordelen van maca
Het gebruik van maca zou verschillende voordelen hebben voor je gezondheid.
Hieronder vind je deze voordelen op een rij:
- Maca ondersteunt de vrouwelijke hormoonbalans tijdens menopauze en draagt zo bij aan behoud van sterke botten*
- Het draagt bij aan een goede geestelijke en fysieke gezondheid*
- Maca is goed voor de kwaliteit van sperma*
- Het draagt bij aan een normale vrouwelijke vruchtbaarheid*
*Bovengenoemde gezondheidsclaims zijn nog in afwachting van goedkeuring door de EFSA.
Botanische en chemische eigenschappen
De wortel van maca bevat een mix van natuurlijke componenten die onderwerp zijn van wetenschappelijke interesse.
Hieronder lichten we enkele van deze bestanddelen toe op basis van bestaande literatuur:
- Glucosinolaten
Net als andere kruisbloemige groenten bevat maca glucosinolaten – verbindingen die worden afgebroken tot biologisch actieve zwavelverbindingen.
Deze stoffen komen ook voor in broccoli en kool, en kunnen bijdragen aan de karakteristieke geur en smaak. - Macamides en macaenen
Dit zijn vetzuurderivaten die uniek lijken te zijn voor maca.
Deze verbinding zouden mogelijk een rol kunnen spelen in het unieke karakter van maca, maar over hun precieze functie is nog veel onbekend. - Alkaloïden
Er zijn verschillende alkaloïden geïsoleerd uit maca, waaronder lepidiline A en B. Deze stikstofhoudende verbindingen komen in zeer kleine hoeveelheden voor en worden vooral onderzocht in het kader van plantchemie. - Aminozuren, vezels en koolhydraten
Maca bestaat grotendeels uit koolhydraten (ongeveer 60%), met daarnaast vezels, eiwitten en kleine hoeveelheden vetten.
Er zijn ook sporen van aminozuren, waaronder glycine, arginine en leucine. - Mineralen en vitamines
Afhankelijk van de bodem waarin maca groeit, bevat het sporen van mineralen zoals ijzer, calcium, kalium en zink.
Ook bevat maca kleine hoeveelheden B-vitamines. Deze gehaltes kunnen sterk verschillen per regio, bodemgesteldheid en verwerkingsmethode.
Verschillende soorten maca
Er worden doorgaans drie kleurvarianten van maca onderscheiden:
- Gele maca: de meest voorkomende soort.
- Rode maca: iets zeldzamer en vaak onderzocht op samenstelling van secundaire plantenstoffen.
- Zwarte maca: eveneens een niche binnen het aanbod, met een iets andere chemische samenstelling.
De verschillen tussen deze varianten zijn vooral biochemisch. Sommige studies melden verschillen in glucosinolaatgehaltes of macamiden, maar hierover bestaat nog geen breed gedragen wetenschappelijke consensus.
Veiligheid en kwaliteit
Maca wordt over het algemeen als veilig beschouwd bij traditioneel gebruik.
Echter, net als bij andere natuurlijke producten, kunnen er verschillen bestaan in zuiverheid, concentratie en kwaliteit.
Let bij het kopen van maca op:
- De herkomst (bij voorkeur Peruaanse oorsprong)
- Certificering (biologisch, lab getest)
- De verwerkingsmethode (rauw vs. gelatineerd)
- Dosering per portie
Zoals altijd is het belangrijk om supplementen met zorg te kiezen en eventuele vragen te bespreken met een arts of voedingsdeskundige.
Tot slot
Maca is een wortelgewas uit de Andes met een rijke geschiedenis en complexe samenstelling.
De wortel bevat onder andere glucosinolaten, macamiden, vezels, aminozuren en mineralen, en wordt al eeuwenlang traditioneel geconsumeerd.
Wetenschappers blijven geïnteresseerd in de unieke chemische eigenschappen van maca, hoewel veel vragen nog onbeantwoord zijn.
Maca is een interessant botanisch product dat zowel cultureel als biochemisch zijn plaats heeft in de wereld van plantenonderzoek en voedingskunde.
Samenvatting
Maca is de wortel van de plant Lepidium meyenii, afkomstig uit de Andes.
De wortel wordt gedroogd, gemalen en wereldwijd verkocht als poeder of supplement.
De chemische samenstelling varieert, met onder andere glucosinolaten, macamiden, vezels en mineralen.
Er bestaan verschillende kleurvarianten, elk met subtiele verschillen in samenstelling. Die nu aan maca worden toegeschreven zijn:
- Ondersteuning van de vrouwelijke hormoonbalans tijdens de menopauze*
- Bijdrage aan goede geestelijke en fysieke gezondheid*
- Goed voor de kwaliteit van sperma*
- Het draagt bij aan een normale vrouwelijke vruchtbaarheid*
- Veiligheid en kwaliteit zijn afhankelijk van teelt, verwerking en leverancier.
*Deze gezondheidsclaims zijn echter nog in afwachting van goedkeuring door de EFSA.
Bronnen:
[1] Minich, D. M. et al.. (2024). Not All Maca Is Created Equal: A Review of Colors, Nutrition, Phytochemicals, and Clinical Uses. Nutrients, 16(4), 530, doi: 10.3390/nu16040530
[2] Gonzales G. F. (2012). Ethnobiology and Ethnopharmacology of Lepidium meyenii (Maca), a Plant from the Peruvian Highlands. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2012, 193496, doi: 10.1155/2012/193496
[3] da Silva Leitão Peres, N. et al. (2020). Medicinal effects of Peruvian maca (Lepidium meyenii): a review. Food & function, 11(1), 83–92, doi: 10.1039/c9fo02732g
[4] Phan, A. D. T. et al. (2019). Phytochemical characteristics and antimicrobial activity of Australian native herb Plectranthus graveolens. Food Chemistry, 294, 104–111, doi: 10.1016/j.foodchem.2019.02.071
