Dementie (ziekte van Alzheimer, 'Alzheimer', Alzheimer Disease, AD)
Dementie is een verzameling van hersenziekten waarbij een deel of alle geestelijke hersenfuncties achteruit gaan en na verloop van tijd geheel kunnen verdwijnen ('de-mentie' betekent letterlijk 'ont-geesting').
In 2003 leden in Nederland ca. 180.000 mensen aan dementie. Eenderde van alle Nederlanders heeft direct of indirect met dementie te maken (meestal ouders of schoonouders).
Stadia en symptomen van dementie
Mogelijke stadia en symptomen bij dementie:
Eerste stadium:
- Vergeetachtigheid (korte termijngeheugenverlies); meestal eerst achteruitgang van het korte termijn- en daarna van het lange termijngeheugen
- Trager denken (cognitieve stoornissen)
- Verminderd waarnemingsvermogen
- Verminderd beoordelingsvermogen (agnosie)
- Verminderd sociaal aanpassingsvermogen ('decorum-verlies'): o.a. achterdocht
- Minder goed taalgebruik (afasie)
- Trager handelen
- Verminderde oriëntatie in ruimte en tijd (desoriëntatie)
- Ontremming (bijv. verhevigde emoties en sentimenten)
- Lichamelijke achteruitgang
Tweede stadium:
- Verdere lichamelijke achteruitgang
- Algehele achteruitgang van het gevoelsleven
- Moeilijk/onmogelijk worden van doelbewust handelen
- Depressiviteit
- Angst
- Psychosen, waaronder hallucinaties
Derde stadium:
- Zelfdodingsgedachten/-gedrag (suïcidaliteit)
- Verdere lichamelijke achteruitgang
Behandeling van dementie
Beschikbare behandelingen van dementie:
- Hersengymnastiek: regelmatige activering van de geestelijke functies
- Medicijnen: afhankelijk van de aard van de verschijnselen:
- Dementiemiddelen (zie ook hieronder)
- Antidepressiva
- Antipsychotica
- Combinaties van bovengenoemde medicijnen
- Mantelzorg en/of professionele zorg
- Verpleging
Let op! Bij de behandeling van dementie wordt er naar gestreefd de patiënt zo lang mogelijk voor zichzelf te laten zorgen.
Diagnose dementie
De diagnose dementie moet zeer zorgvuldig worden gesteld door een arts. Hiervoor bestaan methoden ('schalen') waarmee de arts door middel van vragen, opdrachten, testen, etc., kan bepalen of de geestelijke (kennis)functies zodanig zijn verstoord (ook wel cognitieve disfunctie genoemd) dat er sprake is van dementie.
In verband met een mogelijke curatele is het van het grootste belang dat andere mogelijke oorzaken van de geestelijke achteruitgang worden uitgesloten.
ADAS-Cog-schaal (Alzheimer's Disease Assessment Scale):
Dit is een schaal met 11 testen: hoe hoger de score (0-70), des te groter de geestelijke beperkingen.
MMSE (Mini Mental State Examination):
Dit is een schaal met testen om de mate van Alzheimer vast te stellen:
- score 21-26: lichte Alzheimer
- score 10-20: matige Alzheimer
- score 10-14: matig-ernstige Alzheimer
- score <10: ernstige Alzheimer
IADL (Instrumentele Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen)
Deze schaal meet de algemene dagelijkse levensverrichtingen, zoals persoonlijke hygiëne, aan-/uitkleden, huishouden, boodschappen doen, koken, telefoneren, etc.
Daarnaast zijn er nog een aantal testen voor de algemene beoordeling van het sociale functioneren en de lichamelijke en geestelijke toestand.
Oorzaken van dementie
Mogelijke oorzaken van dementie:
- Primaire dementie (kindsheid, 'Alzheimer')
Geleidelijk verlies van de geestelijke hersenfuncties door veroudering van het hersenweefsel. Mogelijk speelt hierbij ophoping van eiwitten in de zenuwcellen van de hersenen een rol.
- Secundaire dementie
- Vasculaire dementie: vernauwing van hersenvaten (cerebrale atherosclerose), kleine herseninfarcten of - bloedingen (CVA's)
- Hersenabcessen
- Hersentumoren
- Bepaalde vitaminetekorten (a-vitaminosen)
- Vochtophoping in de hersenen (hydrocefalie)
- Bijwerkingen van bepaalde medicijnen
- Langdurig alcoholmisbruik
- AIDS
- Syfilis
- Syndroom van Wernicke-Korsakov
- Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
- Ziekte van Huntington (dementie van de kleine hersenen)
- Ziekte van Pick (dementie van de frontaalkwab van de hersenen)
Verschillende vormen van dementie
Mogelijke vormen van dementie zijn:
1) Gewone of primaire dementie ('Alzheimer')
- Ziekte van Alzheimer: geleidelijke achteruitgang van de bouw en functie van hersenweefsel door verouderingsprocessen.
- Seniele dementie: Alzheimer die is ontstaan na 65-jarige leeftijd (het senium is de leeftijdsfase vanaf het 65e levensjaar).
- Pre-seniele dementie: Alzheimer vóór het 65ste levensjaar.
- Kindsheid: verouderde naam voor de geleidelijke en milde achteruitgang van de geestelijke functies, waardoor het gedrag kinderlijk kan lijken.
(2) Secundaire dementie (dementie als gevolg van een andere hersen-aandoening)
- Vasculaire dementie: de dementie wordt veroorzaakt door een vaat-aandoening in de hersenen (o.a. vaatvernauwing, herseninfarct of hersenbloeding).
- Ziekte van Binswanger: zeldzame vorm van dementie van zowel de grote hersenen (cerebrum) als kleine hersenen (cerebellum) als gevolg van verkalking van hersenvaten (cerebrale atherosclerose).
- Dementie-verschijnselen als gevolg van Parkinson(isme), ziekte van Pick, ziekte van Korsakov (door alcohol-misbruik), Creutzfeldt-Jakob, AIDS, hersenabcessen of tumoren, etc.
(3) Combinatie van primaire en secundaire dementie
Zie ook:
- centraal-neurologische aandoeningen
Terug naar psychische aandoeningen
Dementie is een verzameling van hersenziekten waarbij een deel of alle geestelijke hersenfuncties achteruit gaan en na verloop van tijd geheel kunnen verdwijnen ('de-mentie' betekent letterlijk 'ont-geesting').
In 2003 leden in Nederland ca. 180.000 mensen aan dementie. Eenderde van alle Nederlanders heeft direct of indirect met dementie te maken (meestal ouders of schoonouders).
Stadia en symptomen van dementie
Mogelijke stadia en symptomen bij dementie:
Eerste stadium:
- Vergeetachtigheid (korte termijngeheugenverlies); meestal eerst achteruitgang van het korte termijn- en daarna van het lange termijngeheugen
- Trager denken (cognitieve stoornissen)
- Verminderd waarnemingsvermogen
- Verminderd beoordelingsvermogen (agnosie)
- Verminderd sociaal aanpassingsvermogen ('decorum-verlies'): o.a. achterdocht
- Minder goed taalgebruik (afasie)
- Trager handelen
- Verminderde oriëntatie in ruimte en tijd (desoriëntatie)
- Ontremming (bijv. verhevigde emoties en sentimenten)
- Lichamelijke achteruitgang
Tweede stadium:
- Verdere lichamelijke achteruitgang
- Algehele achteruitgang van het gevoelsleven
- Moeilijk/onmogelijk worden van doelbewust handelen
- Depressiviteit
- Angst
- Psychosen, waaronder hallucinaties
Derde stadium:
- Zelfdodingsgedachten/-gedrag (suïcidaliteit)
- Verdere lichamelijke achteruitgang
Behandeling van dementie
Beschikbare behandelingen van dementie:
- Hersengymnastiek: regelmatige activering van de geestelijke functies
- Medicijnen: afhankelijk van de aard van de verschijnselen:
- Dementiemiddelen (zie ook hieronder)
- Antidepressiva
- Antipsychotica
- Combinaties van bovengenoemde medicijnen
- Mantelzorg en/of professionele zorg
- Verpleging
Let op! Bij de behandeling van dementie wordt er naar gestreefd de patiënt zo lang mogelijk voor zichzelf te laten zorgen.
Diagnose dementie
De diagnose dementie moet zeer zorgvuldig worden gesteld door een arts. Hiervoor bestaan methoden ('schalen') waarmee de arts door middel van vragen, opdrachten, testen, etc., kan bepalen of de geestelijke (kennis)functies zodanig zijn verstoord (ook wel cognitieve disfunctie genoemd) dat er sprake is van dementie.
In verband met een mogelijke curatele is het van het grootste belang dat andere mogelijke oorzaken van de geestelijke achteruitgang worden uitgesloten.
ADAS-Cog-schaal (Alzheimer's Disease Assessment Scale):
Dit is een schaal met 11 testen: hoe hoger de score (0-70), des te groter de geestelijke beperkingen.
MMSE (Mini Mental State Examination):
Dit is een schaal met testen om de mate van Alzheimer vast te stellen:
- score 21-26: lichte Alzheimer
- score 10-20: matige Alzheimer
- score 10-14: matig-ernstige Alzheimer
- score <10: ernstige Alzheimer
IADL (Instrumentele Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen)
Deze schaal meet de algemene dagelijkse levensverrichtingen, zoals persoonlijke hygiëne, aan-/uitkleden, huishouden, boodschappen doen, koken, telefoneren, etc.
Daarnaast zijn er nog een aantal testen voor de algemene beoordeling van het sociale functioneren en de lichamelijke en geestelijke toestand.
Oorzaken van dementie
Mogelijke oorzaken van dementie:
- Primaire dementie (kindsheid, 'Alzheimer')
Geleidelijk verlies van de geestelijke hersenfuncties door veroudering van het hersenweefsel. Mogelijk speelt hierbij ophoping van eiwitten in de zenuwcellen van de hersenen een rol.
- Secundaire dementie
- Vasculaire dementie: vernauwing van hersenvaten (cerebrale atherosclerose), kleine herseninfarcten of - bloedingen (CVA's)
- Hersenabcessen
- Hersentumoren
- Bepaalde vitaminetekorten (a-vitaminosen)
- Vochtophoping in de hersenen (hydrocefalie)
- Bijwerkingen van bepaalde medicijnen
- Langdurig alcoholmisbruik
- AIDS
- Syfilis
- Syndroom van Wernicke-Korsakov
- Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
- Ziekte van Huntington (dementie van de kleine hersenen)
- Ziekte van Pick (dementie van de frontaalkwab van de hersenen)
Verschillende vormen van dementie
Mogelijke vormen van dementie zijn:
1) Gewone of primaire dementie ('Alzheimer')
- Ziekte van Alzheimer: geleidelijke achteruitgang van de bouw en functie van hersenweefsel door verouderingsprocessen.
- Seniele dementie: Alzheimer die is ontstaan na 65-jarige leeftijd (het senium is de leeftijdsfase vanaf het 65e levensjaar).
- Pre-seniele dementie: Alzheimer vóór het 65ste levensjaar.
- Kindsheid: verouderde naam voor de geleidelijke en milde achteruitgang van de geestelijke functies, waardoor het gedrag kinderlijk kan lijken.
(2) Secundaire dementie (dementie als gevolg van een andere hersen-aandoening)
- Vasculaire dementie: de dementie wordt veroorzaakt door een vaat-aandoening in de hersenen (o.a. vaatvernauwing, herseninfarct of hersenbloeding).
- Ziekte van Binswanger: zeldzame vorm van dementie van zowel de grote hersenen (cerebrum) als kleine hersenen (cerebellum) als gevolg van verkalking van hersenvaten (cerebrale atherosclerose).
- Dementie-verschijnselen als gevolg van Parkinson(isme), ziekte van Pick, ziekte van Korsakov (door alcohol-misbruik), Creutzfeldt-Jakob, AIDS, hersenabcessen of tumoren, etc.
(3) Combinatie van primaire en secundaire dementie
Zie ook:
- centraal-neurologische aandoeningen
Terug naar psychische aandoeningen
Medicijnen
Axura® (EU)Bergal SR®
Co-Dergocrine Tabletten (generiek)
Demelora®
Donepezil Tabletten (generiek)
Ebixa® (EU)
Ezemantis®
Galabar SR®
Galantagen Retard®
Galantamine Capsules (generiek)
Galantex Retard®
Gazylan retard®
Mantomed®
Marbodin®
Maruxa®
Masparen retard®
Memantine Druppels/Tabletten/Drank (generiek)
Navazil®
Niddastig®
Permente®
Prometax®
Reminyl®
Ristidic®
Rivaldo®
Rivamylan®
Rivarlau®
Rivastigmine Capsules/Pleisters (generiek)
Xapimant®
Top Dossiers