Het aantal jongeren dat psychische klachten ervaart is de afgelopen 10 jaar gestegen van 7 procent naar 8 procent. Maar dat betekent niet dat er inmiddels openlijk over gesproken wordt: ruim de helft (55 procent) van alle jongeren met psychische klachten ervaart een drempel om over mentale gezondheid te praten. Zijn psychische problemen onder jongeren een taboe, en kunnen jongeren met psychische klachten de mensen om hen heen makkelijk manipuleren?

Op zoek naar herkenning

Als jongvolwassenen in de puberteit komen, is hun brein nog volop in ontwikkeling en datzelfde geldt voor hun levenservaring. Doordat de hersenen van pubers tijdens de puberteit significante ontwikkelingen doormaken, is het brein tijdelijk uit balans. In combinatie met de nog beperkte levenservaring van de jongere zorgt dit ervoor dat gedachtes en gedragingen niet altijd goed kunnen worden gerelativeerd. Om die reden is het belangrijk dat er door middel van educatie aandacht wordt besteed aan thema’s die niet proactief worden behandeld of besproken, zoals mentale gezondheid. In het onderzoek #Openup van 3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, blijkt dat 82% van de jonge mensen vindt dat les over mentale gezondheid standaard in het lespakket van middelbare scholen moet komen. Jongeren met psychische klachten geven aan dat een dergelijke les hen zou hebben geholpen de problemen te herkennen en bespreken. Met name bespreekbaarheid zou daarbij zijn gebaat, aangezien 55% van de ondervraagde jongeren in de leeftijd van 18 tot 34 jaar aangeeft het bespreken van psychische klachten als een taboe te ervaren.

Over prestatiedruk, keuzestress en weerbaarheid

Tegelijkertijd komen psychische klachten onder jongeren juist bovengemiddeld veel voor. Zo is het aantal mensen dat jaarlijks te maken heeft met een depressieve stoornis het hoogst in de leeftijdscategorie 18 tot 24 jaar, zo meldt de factsheet Mentale gezondheid van jongeren: enkele cijfers en ervaringen van het RIVM. Volgens de factsheet is stress, en dan met name chronische stress, een mogelijke oorzaak van de ontwikkeling van psychische problemen. Beïnvloedende factoren bij de ontwikkeling van psychische stoornissen zijn:

  • Prestatiedruk: de druk die ervaren wordt om te voldoen aan door de omgeving opgelegde verwachtingen
  • Stress: de spanning of druk die ervaren wordt uit zich in stress, wat problematisch kan worden als de draaglast groter wordt dan de draagkracht (oftewel weerbaarheid)
  • Keuzestress: wanneer veel informatie moet worden verwerkt om tot een keuze te komen, en dat proces stress veroorzaakt
  • Weerbaarheid: de cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden waar iemand over beschikt om een zinvol, lerend en productief leven te leiden en verschillende sociale rollen succesvol te kunnen vervullen
  • Veerkracht: het goed om kunnen gaan met tegenslagen, veranderingen, stress en andere moeilijke momenten

Risicogedrag inschatten

Om inzicht te krijgen in mogelijk risicogedrag van jongeren heeft Stichting TeamAlert in samenwerking met marktonderzoeksbureau MWM2 een segmentatieonderzoek uitgevoerd onder de jongerendoelgroep. Onder risicogedrag wordt verstaan: overmatig drugs- en/of alcoholgebruik, onveilig gedrag in het verkeer en onverstandig met financiën omgaan. Aan de hand van het onderzoek zijn zes persona’s gedefinieerd die allen een bepaald risicoprofiel toegekend kregen:

  • De bedachtzame denker (26% van de ondervraagden, risicogedrag: gemiddeld): is rustig van aard, minder avontuurlijk, ziet snel gevaar en houdt er niet van om in de schijnwerpers te staan
  • Het gewoontedier (21% van de ondervraagden, risicogedrag: laag): stelt doelen voor zichzelf en doet nu al zijn best voor later. Het gewoontedier is geen flapuit en laat zich nagenoeg nooit door vrienden beïnvloeden iets te doen waar hij/zij niet achter staat
  • De zelfverzekerde ondernemer (18% van de ondervraagden, risicogedrag: gemiddeld): is betrouwbaar, sociaal en zelfstandig en vaart zijn eigen koers. Is extravert en doet graag spontane dingen, maar op eigen initiatief en niet onder invloed van anderen
  • De extraverte statuszoeker (17% van de ondervraagden, risicogedrag: hoog): is bovengemiddeld druk en individualistisch en staat graag in het middelpunt van de belangstelling. Ze willen graag veel geld verdienen en opscheppen met spullen en laten zich wel eens beïnvloeden door vrienden
  • De nuchtere planner (11% van de ondervraagden, risicogedrag: ietwat bovengemiddeld): is zorgzaam, eigenwijs en bovengemiddeld perfectionistisch. Is zeer toekomst- en doelgericht maar probeert ook wel eens nieuwe dingen uit en is graag op pad
  • De avonturier (8% van de ondervraagden, risicogedrag: hoog): is sociaal, vrolijk, sportief en impulsief. Is meer een leider dan een volger en verkiest vrijheid en verrassingen boven controle en zekerheid. Doet wel eens domme dingen omdat vrienden dat tof vinden

De persona’s kunnen helpen om risicogedrag in te schatten, maar uiteindelijk is ieder mens uiteraard uniek.

Psychische problemen en manipulatief gedrag

Jongeren die kampen met een verslaving hebben vaak de neiging om te liegen en manipuleren. De behoefte aan het middel waar de jongere aan verslaafd is, is op dat moment belangrijker dan liefde, het vertellen van de waarheid en/of het eergevoel van de jongere. Dat bevestigt Sean (18 jaar) in gesprek met Paul de Leeuw die begon te gebruiken als vluchtgedrag nadat er veel was gebeurd in zijn jeugd. Door te blowen onderdrukte hij zijn pijn en verdriet. In de reguliere verslavingszorg kon Sean niet goed worden geholpen, omdat hij de zorgverleners, die vaak geen ervaringsdeskundigen waren, makkelijk kon manipuleren. Bij de opname in Yes We Can Clinics kwam hij erachter dat hij hier niet kon manipuleren, omdat veel van de medewerkers ervaringsdeskundigen waren en zijn manipulatieve gedrag herkenden. Sean kreeg een spiegel voorgehouden tijdens de opname in Yes We Can Clinics en realiseerde zich dat hij zijn problemen moest aanpakken, als hij weer waardevolle relaties met de mensen om hen heen wilde opbouwen. Inmiddels is Sean meer dan 420 dagen clean.

De behandeling van Yes We Can Clinics is voor veel jongeren succesvol. Tweederde van de jongeren heeft na de behandeling door Yes We Can Clinics geen specialistische zorg meer nodig. Yes We Can Clinics is gespecialiseerd in meervoudige problematiek en behandelt daarom voornamelijk jongeren die te maken hebben met deze problematiek. De klinische behandeling van Yes We Can Clinics is gericht op het behandelen van jongeren met een combinatie van problemen, waaronder depressie, trauma’s, angststoornissen en eetstoornissen.

Yes We Can Clinics stelt 3 belangrijke pijlers in de behandeling centraal, en onderscheidt zich daarmee van andere behandelaars:

  • Sfeer: het creëren van warmte en een gevoel van veiligheid
  • Team: een multidisciplinair behandelteam waarvan de behandelaars vaak ervaringsdeskundige zijn
  • Programma: een intensief 24/7 10-weken programma met 10 weken nazorg, dat gelijktijdig met andere jongeren (fellows) doorlopen wordt

Ben je benieuwd of Yes We Can Clinics iets kan betekenen in jouw persoonlijke situatie? Lees meer over Yes We Can Clinics en verslavingen en problematisch middelengebruik of neem contact op.